Αρχαία Αγορά Αθήνας – Ο ναός του Ηφαίστου

Ο ναός του Ηφαίστου στον Αγοραίο Κολωνό, γνωστός και ως «Θησείο», αποτελεί το καλύτερα σωζόμενο δείγμα δωρικού ναού στην Ελλάδα και ένα από τα πιο σπουδαία μνημεία του οικοδομικού προγράμματος του Περικλή. Οικοδομήθηκε λίγο μετά τα μέσα του 5ου αιώνα π.Χ. (446-442 π.Χ.) και ήταν αφιερωμένος στον Ήφαιστο και την Αθηνά Εργάνη, στο λόφο του Αγοραίου Κολωνού που δεσπόζει στα δυτικά της πλατείας της Αγοράς. Ο ναός έφερε πλούσιο γλυπτικό διάκοσμο με μετόπες στην ανατολική πλευρά και στις ανατολικές γωνίες της βόρειας και της νότιας πλευράς, ιωνική ζωφόρο πάνω από την περίσταση στον πρόναο και αετώματα που σώζονται σε κακή κατάσταση. Επέζησε των επιδρομών των Ερούλων και των Γότθων και μετατράπηκε σε χριστιανική εκκλησία του Αγίου Γεωργίου τον 7ο αιώνα, χρήση την οποία διατήρησε έως το 1833. Από τότε λειτούργησε ως μουσείο, ενώ μετά το 1950 ερευνήθηκε ανασκαφικά το εσωτερικό του.

ΚΛΑΣΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣΤαύτιση του κτιρίου
Ο ναός του Ηφαίστου στο λόφο του Αγοραίου Κολωνού αναφέρεται από τον Παυσανία στην περιήγησή του στην Αγορά της Αθήνας. Η ταύτιση θεωρείται σχετικά ασφαλής, αν και ο Παυσανίας ακολουθεί ένα ιδιαίτερα περίπλοκο σχήμα κατά την πορεία της αφήγησής του, που προβληματίζει ιδιαίτερα τους σύγχρονους μελετητές: συγκεκριμένα, αναφέρεται στο Ηφαιστείο, αφού προηγουμένως έχει περιγράψει τα μνημεία έως και έξω από τα όρια της πλατείας της Αγοράς, σταματώντας στο Ελευσίνιο.
Κατόπιν περιγράφει το ιερό της Ουρανίας Αφροδίτης. Με βάση το δρομολόγιο που περιγράφει ο Παυσανίας ταυτίστηκε ο συγκεκριμένος βωμός με αυτόν του ιερού της Αφροδίτης. Η ταύτιση ενισχύθηκε από το γεγονός ότι ανακαλύφθηκαν ίχνη από τον περίφημο κήπο του Ηφαιστείου, αλλά και από τη γενικότερη συγκέντρωση εργαστηρίων μεταλλοτεχνίας γύρω από το ναό. Ο Αρποκρατίων στο λεξικό του (βλ. λ. «κολωνέτας») αναφέρει ότι το ιερό του Ηφαίστου βρισκόταν, μαζί με το Ευρυσάκειο, στο λόφο του Αγοραίου Κολωνού. Η θέση του Ευρυσάκειου έχει ταυτιστεί με βάση την επιτόπια εύρεση επιγραφών στις παρυφές και πάνω στον εν λόγω λόφο, νότια του ναού.
Στη θέση του ναού βρέθηκαν παλιότερα κατάλοιπα που περιλαμβάνουν μυκηναϊκά, γεωμετρικά και αρχαϊκά ευρήματα, τα οποία όμως δεν πιστοποιούν την προηγούμενη παρουσία κάποιας λατρείας στο συγκεκριμένο χώρο πριν από την ανέγερση του ναού.
Πάντως, κατά καιρούς έχουν διατυπωθεί και άλλες θεωρίες. Αρχικά πιστευόταν ότι ήταν το Θησείο. Μια εναλλακτική πρόταση θέλει το ναό αφιερωμένο στην Αρτέμιδα Εύκλεια. Η E.B. Harrison, με αφορμή τη μελέτη των λατρευτικών αγαλμάτων, αλλά και του γλυπτού διακόσμου του ναού, διατύπωσε αμφιβολίες αναφορικά με την ταύτισή του με το Ηφαιστείο.

Περιγραφή του κτιρίου

Το Ηφαιστείο είναι το πιο εντυπωσιακό μνημείο της Αγοράς της Αθήνας και προφανώς το πιο πλούσια διακοσμημένο. Πράγματι ως προς τον πλούτο και την ποιότητα του γλυπτού του διακόσμου μόνον ο Παρθενώνας το ξεπερνά.
Ο ναός σώζεται σε εξαιρετική κατάσταση, καθώς επέζησε των σεισμών και των καταστροφών που συνέβησαν στην πλευρά εκείνη της Αγοράς της Αθήνας, αλλά και της πολύ σοβαρότερης απειλής που αποτελούσε η λατόμηση του υλικού του για δεύτερη χρήση. Η αιτία είναι η μετατροπή του σε χριστιανικό ναό.
Τα υλικά δόμησης ποικίλλουν: η κατώτερη βαθμίδα της κρηπίδας είναι στρωμένη με πλάκες από πωρόλιθο, ενώ οι δύο ανώτερες βαθμίδες και η ανωδομή ήταν από πεντελικό μάρμαρο. Ο γλυπτός διάκοσμος αντίθετα, καθώς και ορισμένα τμήματα της οροφής, ήταν από παριανό μάρμαρο.
Η σχεδίαση του κτιρίου προηγείται αυτής του Παρθενώνα: ακολουθείται το συντηρητικό σχέδιο του περίπτερου δίστηλου διπλού σε παράταξη, με 6 κίονες στην πρόσοψη και 13 στη μακρά πλευρά. Πάντως, έχει διατυπωθεί πειστικά η υπόθεση ότι ο αρχιτέκτονας, βλέποντας το έργο του Ικτίνου και του Καλλικράτη στον Παρθενώνα (του οποίου η οικοδόμηση άρχισε το 447 π.Χ.), πρόσθεσε την εσωτερική δίτονη κιονοστοιχία σε σχήμα Π, από την οποία βέβαια διατηρούνται ελάχιστα ίχνη. Και η ιωνική ζωφόρος πάνω από τον πρόναο και τον οπισθόδομο θεωρείται ότι επηρεάζεται από την αντίστοιχη τολμηρή χρήση του ιωνικού αυτού διακριτικού σε δωρικό κτήριο που εγκαινιάζει ο Παρθενώνας.
Ο πρόναος ήταν βαθύτερος από τον οπισθόδομο, λόγω και των ιδιαιτεροτήτων του γλυπτού διακόσμου του. Οι μετόπες είχαν ύψος 0,83 μ.

Η στέγη
Η στέγη του ναού ήταν ξύλινη στο εσωτερικό του σηκού, ενώ αντίθετα η στέγαση του πτερού εξασφαλιζόταν με τη συναρμογή μαρμάρινων δοκών και φατνωματικών πλακών. Η περίτεχνη στέγη αποτελεί ένα από τα περιπλοκότερα δείγματα του είδους, και γι’ αυτό έχει μελετηθεί διεξοδικά. Τα φατνώματα είχαν λαξευτεί σε μεγάλο βαθμό στο κάτω μέρος των πλακών, προκειμένου να μειώνεται το υπερκείμενο βάρος. Η πρακτική αυτή, αν και συνήθης σε αρκετά κτήρια, εκτελείται εδώ με μοναδικό τρόπο: ο ουρανός κάθε φατνώματος είχε λαξευτεί ως ανεξάρτητο κομμάτι και μπορούσε να απομακρυνθεί. Επιπλέον, κάθε ουρανός ταίριαζε ακριβώς με ένα μόνο συγκεκριμένο φάτνωμα.

Η χρονολόγηση της οικοδόμησης
Η πεποίθηση του W.B. Dinsmoor ότι ο ναός αποτελεί το πρώτο από τα τέσσερα μνημεία που αποδίδονται στον ίδιο αρχιτέκτονα και χτίστηκαν σχεδόν διαδοχικά σε σχετικά μικρό διάστημα, στο γ’ τέταρτο του 5ου αιώνα π.Χ., αποτελεί την ευρύτερα αποδεκτή σήμερα άποψη. Συγκεκριμένα, ο λεγόμενος «αρχιτέκτονας του Ηφαιστείου» έχτισε πρώτα το Ηφαιστείο (449-444 π.Χ.) και μετά το ναό του Ποσειδώνα στο Σούνιο (444-436 π.Χ.), το ναό του Άρη, που στην πραγματικότητα είναι ο ναός της Αθηνάς στην Παλλήνη (436-432 π.Χ.), και το ναό της Νέμεσης στη Ραμνούντα.
Είναι σχεδόν βέβαιο ότι στη διάρκεια των εργασιών, ο αρχιτέκτονας προσάρμοζε ορισμένες λεπτομέρειες στο σχεδιασμό, στο σχέδιο του Παρθενώνα, ο οποίος υπήρξε σημείο αναφοράς και πηγή έμπνευσής του. Κάτι τέτοιο φανερώνει μια σχετική βραδύτητα στην ολοκλήρωση του ναού. Πράγματι, θεωρείται ότι η ανωδομή δεν είχε αποπερατωθεί πριν από το 420 π.Χ.
Άλλες απόψεις, μεταξύ των οποίων και η θεωρία του Boersma, που την ασπάζονται και οι Ιταλοί αρχαιολόγοι Cruciani και Fiorini, αποδίδουν την ανέγερση του ναού (ή απλώς τη σύλληψη του σχεδίου του καθώς και του εικονογραφικού διακόσμου) στην περίοδο της παντοδυναμίας του Κίμωνα, γύρω στο 460 π.Χ.

Το λατρευτικό άγαλμα
Ο Παυσανίας αναφέρεται ιδιαίτερα στα χάλκινα λατρευτικά αγάλματα του Ηφαίστου και της Αθηνάς που στεγάζονταν στο εσωτερικό του ναού. Τα αγάλματα ήταν έργα του σπουδαίου Αθηναίου γλύπτη Αλκαμένη και πρέπει να εκτελέστηκαν στο διάστημα μεταξύ 421 και 415 π.Χ., όταν η ειρήνη του Νικία επέτρεψε, έως την περίοδο της Σικελικής εκστρατείας, την ανάκαμψη των οικονομικών της Αθήνας και τη συνέχιση των οικοδομικών έργων. Τίποτε δε σώζεται από αυτά, αν και υπάρχουν αρκετές θεωρίες αποκατάστασής τους.
Το ενδιαφέρον του περιηγητή επικεντρώνεται στα γαλάζια μάτια της Αθηνάς, τα οποία συνδέει με τη λιβυκή παράδοση ότι η θεά ήταν κόρη του Ποσειδώνα. Ο Βαλέριος Μάξιμος αναφέρεται στο θαυμαστό τρόπο με τον οποίο ο Αλκαμένης απέκρυψε το ιδιαίτερο ανατομικό χαρακτηριστικό του θεού, τη χωλότητά του, κάτω από το ένδυμά του, χωρίς όμως να την εξαφανίσει πλήρως.

Ο γλυπτός διάκοσμος
Το Ηφαιστείο κοσμείται με ένα ιδιαίτερα περίτεχνο και πλούσιο σε συμβολισμούς γλυπτό διάκοσμο. Ο διάκοσμος αυτός, όπως απέδειξε αρκετά πειστικά ο Morgan, ανήκει στο διάστημα μετά το 421 π.Χ. Η διατήρηση των περισσότερων μετοπών είναι σήμερα κακή, επειδή η μετατροπή του ναού σε χριστιανική εκκλησία οδήγησε τους χριστιανούς στη συστηματική καταστροφή των κεφαλιών των περισσότερων μορφών. Επέζησαν μόνο μορφές που συμβόλιζαν τις δυνάμεις του κακού και συντρίβονταν (π.χ. ο Μινώταυρος), καθώς ταυτίστηκαν με το Σατανά και την τιμωρία του.
Οι μετόπες της ανατολικής πλευράς, σήμερα πολύ φθαρμένες, καθώς οι πιο πολλές κεφαλές έχουν πελεκηθεί από χριστιανούς, παρουσίαζαν τους άθλους του Ηρακλή. Η πλευρά αυτή του ναού ήταν ορατή και ιδιαίτερα προβεβλημένη στα μάτια των θεατών που βρίσκονταν στην πλατεία της Αγοράς. Οι 10 μετόπες της πλευράς αυτής παρουσίαζαν: την πάλη του ήρωα με το λιοντάρι της Νεμέας, τη θανάτωση της Λερναίας Ύδρας, τη σύλληψη του Ελαφιού της Άρτεμης, τη σύλληψη του Ερυμάνθιου Κάπρου, την απόκτηση των αλόγων του Διομήδη, τη μεταφορά του Κέρβερου στον Άνω Κόσμο από τον Άδη, την πάλη του Ηρακλή με τη βασίλισσα των Αμαζόνων, το επεισόδιο της θανάτωσης του Γηρυόνη και της αρπαγής των βοδιών του (σε δύο μετόπες), καθώς και την απόκτηση των μήλων των Εσπερίδων.
Οι άθλοι του Θησέα παρουσιάζονται στις μετόπες της βόρειας και της νότιας μακράς πλευράς, που περιβάλλουν την ανατολική πρόσοψη έως τον τρίτο κίονα. Συγκεκριμένα, στη βόρεια πλευρά εμφανίζονται τέσσερις άθλοι: η μάχη με το Χοίρο του Κρομμύωνος, η εξόντωση του Σκίρωνα, του Κερκύονα και του Προκρούστη. Στη νότια πλευρά εμφανίζονται οι άθλοι της εξόντωσης του Περιφήτη, του Σίνη του Πιτυοκάμπτη, της σύλληψης του Ταύρου του Μαραθώνα και της θανάτωσης του Μινώταυρου, που αποτελεί το λαμπρότερο και περισσότερο αναγνωρίσιμο άθλο του Αθηναίου ήρωα.
Η παρουσία του Θησέα έδωσε αφορμή για τη λανθασμένη ταύτισή του με το Θησείο και συνεπώς με τη διαιώνιση του λάθους, καθώς το όνομα αυτό πήρε ολόκληρη η συνοικία που περιβάλλει το μνημείο. Ιωνική συνεχής ζωφόρος κοσμούσε το επιστύλιο πάνω από τους κίονες και τις παραστάδες του πρόναου, στο εσωτερικό του πτερού. Το θέμα της ζωφόρου ήταν η μάχη του Θησέα με τους Παλλάδες, που επίσης διεκδικούσαν το θρόνο του Αιγέα, του πατέρα του Θησέα και βασιλιά της Αθήνας. Ανά τρεις εμφανίζονται έξι θεότητες που συμμετέχουν ή παρίστανται στη μάχη: η Αθηνά, η Ήρα και ο Δίας στην αριστερή πλευρά, ο Ήφαιστος, η Ιπποδάμεια και ο Ποσειδώνας στη δεξιά πλευρά. Ο ήρωας εμφανίζεται στο κέντρο να μάχεται τους αντιπάλους του, οι οποίοι του πετούν βράχους. Συμπληρωνόταν με αυτό τον τρόπο ένα ορθογώνιο διακοσμημένο με γλυπτά, οριζόμενο από την ανατολική πλευρά, τις βορειοανατολικές και νοτιοανατολικές γωνίες και τον πρόναο. Τέλος, ιωνική ζωφόρος υπήρχε και πάνω από τον οπισθόδομο. Εδώ παρουσιαζόταν, σε συνεχή αφηγηματική διάταξη, η περίφημη διαμάχη του Θησέα και του Πειρίθου με τους Κενταύρους του Πηλίου, η περίφημη θεσσαλική Κενταυρομαχία. Στο κέντρο της ζωφόρου δέσποζε η δημοφιλής σύνθεση με τους δύο Κενταύρους που καταχώνουν τον ανίκητο από όπλα Καινέα στη γη, παρά την προσπάθεια του Θησέα να σπεύσει σε βοήθεια του Θεσσαλού ήρωα.
Τα αετώματα σώζονται σε πολύ αποσπασματικό βαθμό. Η παρουσία τους υποδηλώνεται από την ύπαρξη οπών στο έδαφος των αετωμάτων για την ένθεση και τη στερέωση γλυπτών. Κάποια θραύσματα γλυπτών, που ανακαλύφτηκαν στον περιβάλλοντα χώρο και φυλάσσονται σήμερα στο Μουσείο της Αγοράς στη Στοά του Αττάλου, πιστεύεται ότι ενδεχομένως αποτελούν τμήματα των αετωμάτων. Είναι από παριανό μάρμαρο, όπως και οι μετόπες και οι ιωνικές ζωφόροι: το καλύτερα σωζόμενο θραύσμα απεικονίζει μια γυναίκα που κουβαλά μια άλλη γυναίκα στην πλάτη της, ένα παιχνίδι που ήταν γνωστό ως εφεδρισμός. Άλλα γλυπτά, όπως ο κορμός μιας γυναικείας μορφής ντυμένης μ’ έναν εξαιρετικά διάφανο χιτώνα, πιστεύεται ότι ίσως να αποτελούσαν τα ακρωτήρια του ναού.

Τελετουργίες
Στο ναό λατρεύονταν ο Ήφαιστος, ως προστάτης της μεταλλουργίας, και η Αθηνά Εργάνη, η προστάτιδα όλων των χειροτεχνών της πόλης. Η κυριότερη γιορτή του Ήφαιστου ήταν τα Ηφαίστεια, των οποίων η ημερομηνία τέλεσης στο αθηναϊκό ημερολόγιο είναι άγνωστη. Σύμφωνα όμως με την E. Simon, η εορτή πρέπει να τελούνταν κατά τον τελευταίο μήνα της άνοιξης, το Μουνυχίωνα. Κύρια πηγή γνώσης για την εορτή αποτελεί μια αποσπασματική επιγραφή του 422 π.Χ., που αφορά την αναδιοργάνωσή της.
Οι σημαντικότερες εκδηλώσεις που σχετίζονται με την εορτή αυτή είναι οι διθυραμβικοί χοροί προς τιμήν του θεού, η λαμπαδηδρομία και η πομπή προς το ιερό, που κορυφωνόταν με τη θυσία μεγάλου αριθμού κατσικιών. Η θέση της συγκεκριμένης αγωνιστικής τελετής στην εορτή δικαιολογείται από το ρόλο του Ηφαίστου ως θεότητας της φωτιάς. Η λαμπαδηδρομία είναι συχνό θέμα των αττικών αγγειογραφιών, αλλά επειδή η συγκεκριμένη τελετή συνδέεται και με άλλες γιορτές (Παναθήναια και γιορτές προς τιμήν του Προμηθέα, του Πάνα και της θρακικής θεάς Βένδιδος) δεν είναι πάντοτε εφικτό να συμπεράνουμε αν παρουσιάζεται η συγκεκριμένη λαμπαδηδρομία του Ήφαιστου.

ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣΟ κήπος
Ο κήπος που περιέβαλλε το Ηφαιστείο αποτελούσε από μόνος του σημαντικό αξιοθέατο, όπως φαίνεται και από την αφήγηση του Παυσανία, στην οποία δίνεται ιδιαίτερη έμφαση σε αυτόν. Ο κήπος, με βάση τα ανασκαφικά δεδομένα που προέκυψαν από την εκτεταμένη έρευνα της D. Thompson, δημιουργήθηκε κατά τον 3ο αιώνα π.Χ. Εκεί ανασκάφηκαν, σε κανονικά διαστήματα, μεγάλες πήλινες γλάστρες όπου ήταν φυτεμένα θάμνοι και δενδρύλλια σε δύο σειρές κατά μήκος της νότιας και της βόρειας πλευράς και σε τρεις κατά μήκος της δυτικής πλευράς του ναού. Στη θέση τους έχουν σήμερα φυτευτεί ροδιές στα πλησιέστερα στο ναό σημεία και μυρτιές στα πιο απομακρυσμένα, ενώ οι γλάστρες φυλάσσονται στο Μουσείο της Αγοράς, στη Στοά του Αττάλου.

ΡΩΜΑΪΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣΎστερη ιστορία του κτιρίου
Ενδιαφέρουσα είναι η ύστερη ιστορία του κτιρίου. Αποτελεί ένα από τα λιγοστά μνημεία που δεν υπέστησαν καταστροφές, ούτε στη διάρκεια της επιδρομής των Ερούλων το 267 μ.Χ. ούτε και κατά την επιδρομή των Γότθων, στα τέλη του 4ου αιώνα. Μετατράπηκε σε ναό του Αγίου Γεωργίου τον 7ο αιώνα, γεγονός που εξηγεί τόσο τη συστηματική καταστροφή των μετοπών όσο και την άριστη διατήρηση του σημαντικότερου τμήματος της ανωδομής του, πλην της στέγης. Ο ναός άλλαξε προσανατολισμό: η κύρια είσοδος ήταν στον οπισθόδομο, ενώ ο πρόναος μετατράπηκε σε αψίδα. Δύο είσοδοι ανοίχτηκαν στις άκρες των μακρών πλευρών, ενώ ένας τρούλος χτίστηκε πάνω από το σηκό. Η σημερινή λίθινη στέγη που καλύπτει τον κυρίως ναό πρέπει να τοποθετήθηκε τη Μεσαιωνική περίοδο, αντικαθιστώντας την ξύλινη στέγη του αρχικού σχεδίου.
Κατά την Ύστερη Βυζαντινή και την Οθωμανική περίοδο στον περιβάλλοντα χώρο έγιναν αρκετές ταφές. Στο εσωτερικό του ναού ενταφιάστηκαν και όσοι διακεκριμένοι προτεστάντες επισκέπτες πέθαναν στην πόλη, ιδιαίτερα εκείνοι οι οποίοι συμμετείχαν στον απελευθερωτικό αγώνα του 1821-1828. Το 1834 τελέστηκε στο ναό δοξολογία για να τιμηθεί ο ερχομός του Όθωνα και η ανακήρυξη της πόλης σε πρωτεύουσα του βασιλείου της Ελλάδος. Μετά το 1833 ο ναός μετατράπηκε σε μουσείο, όπου φυλάσσονταν τα ευρήματα από την πόλη των Αθηνών, έως το 1937, όταν οι αρχαιότητες απομακρύνθηκαν και διεξήχθησαν ανασκαφικές έρευνες γύρω και εντός του ναού.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Αρχαία Αγορά της Αθήνας – Άρειος Πάγος. Σύντομο Ιστορικό και Περιήγηση, Έκδοση της Ένωσης Φίλων Ακροπόλεως (Αθήνα 2004).
BOERSMA, J.S., Athenian Building Policy from 561/560 to 405/404 B.C. (Scripta Archaeologica Groningana 4, Groningen 1970).
CAMP, J.Μ ΙΙ, The Athenian Agora: A Guide to the Excavation and Museum (Αθήνα 1990).
CAMP, J.Μ ΙΙ, The Athenian Agora, A Short Guide to the Excavations, Excavations of the Athenian Agora, Picture Book no 16, American School of Classical Studies (Princeton 2003).
CAMP, J.Μ ΙΙ, Η Αρχαία Αγορά της Αθήνας. Οι ανασκαφές στην καρδιά της κλασικής πόλης (Αθήνα 2004).
CRUCIANI, M. – FIORINI, C., I modelli del moderato. La Stoa Poikile e l’ Hephaisteion di Atene nel programma edilizio cimoniano (Napoli 1998).
DELIVORRIAS, A., Attische Giebelskulpturen und Akrotere (Tübingen 1974).
DINSMOOR, W.B., Observations on the Hephaisteion (Hesperia Suppl. 5, Princeton 1941).
DINSMOOR, W.B., «The Roof of the Hephaisteion», American Journal of Archaeology 80 (1976).
DÖRIG, H., La frise est de l’Héphaisteion (Genève 1985).
GRUBEN, G., Ιερά και Ναοί της Αρχαίας Ελλάδας (Αθήνα 2000).
HARRISON, E.B., «Alkamenes’ Sculptures for the Hephaisteion: Part I, Iconography and Style. Part II, The Base. Part III, The Cult Statues», American Journal of Archaeology (1977).
KOCH, H., Studien zu Theseustempel in Athen (Berlin 1955).
LAWRENCE, A.W., Greek Architecture, αναθεώρηση από R.A. Τomlinson (New Haven – London 1996).
MORGAN, Ch.H., «The Sculptures of the Hephaisteion, Ι. ΙΙ. The Friezes», Hesperia (1962).
MORGAN, Ch.H., «The Sculptures of the Hephaisteion, ΙΙΙ. The Pediments, Akroteria and Cult Images», Hesperia (1963).
THOMPSON, D.B., «The Garden of Hephaistos», Ηesperia, 1937.
THOMPSON, H.A., «The Pedimental Sculpture of the Hephaisteion», Hesperia (1949).
THOMPSON, H.A. – WYCHERLEY, R., The Agora of Athens. The American Excavations in the Athenian Agora, vol. XIV, American School of Classical Studies at Athens (Princeton 1972).
TRAVLOS, J., Pictorial Dictionary of Ancient Athens (Princeton 1971).
WYATT, W.F.Jr. – EDMONSON, C.N., «The Ceilings of the Hephaisteion», AJA 88 (1984).
WYCHERLEY, R., The Agora of Athens. Literary and Epigraphic Testimonia, The American Excavations in the Athenian Agora, vol. III, American School of Classical Studies at Athens (Princeton 1957).
WYCHERLEY, R., The Stones of Athens (Princeton 1978).

πηγή:

https://history-pages.blogspot.com/search/label/%CE%9D%CE%B1%CF%8C%CF%82%20%CE%97%CF%86%CE%B1%CE%AF%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%85

Ιωάννης Mεταξάς, ένας μεγάλος Ηγέτης!

Ο Ιωάννης Mεταξάς γεννήθηκε στην Ιθάκη στις 12 Απριλίου του 1871. Πρωτότοκος γιος του Επάρχου Παναγή Μεταξά (Αντζουλακάτου) Κεφαλληνιακής καταγωγής, και της  Ελένης Κωνσταντίνου Τριγώνη, από το Αγρίνιο. Η οικογένεια Μεταξά – Αντζουλακάτου αναφέρεται στο Libro d’Oro του Ραγκαβή ανάμεσα στους ευγενείς αστούς κεφαλληνιακής καταγωγής που έλαβαν τον τίτλο του κόμητος, από το 1691, ένα δικαίωμα (για όλους τους κατιόντες της οικογένειας δια παντός) που απέκτησαν από την Γαληνοτάτη Δημοκρατία της Βενετίας, όταν ήταν κυρίαρχη στα Ιόνια νησιά και αλλού της Ελλάδος.

Η οικογένεια Μεταξά έχει την παλαιότερη αναφορά της στον Βυζαντινό οίκο Αυτοκρατόρων, των Κομνηνών, με το αξίωμα του Υπουργού του Αλεξίου Κομνηνού (Αλεξιάδα, Άννης Κομνηνής). Απόγονοι της οικογένειας τακτικά βρέθηκαν σε ηγετικές θέσεις, στον στρατιωτικό, πολιτικό, διπλωματικό, θρησκευτικό τομέα και στο χώρο των γραμμάτων, των τεχνών και του εμπορίου. Ο Νικόδημος Μεταξάς, Έλληνας μοναχός, είναι ο πρώτος τυπογράφος στην ανατολή, ιδρύει τυπογραφείο στην Κωνσταντινούπολη 1627 και αργότερα το μετέφερε στην Κεφαλληνία.

Ο Ιωάννης Μιχαήλ Μεταξάς του Παναγή, ο Γιάννος, όπως τον ονομάζει ο πατέρας του, τελείωσε το δημοτικό σχολείο Αργους και έλαβε για βραβείο επιμέλειας και χρηστοήθειας, ένα βιβλίο με τίτλο ΒΙΟΙ ΠΑΡΑΛΛΗΛΟΙ διαπρεψάντων Πολιτικών Ανδρών, του Αναστασίου Γούδα, που περιλαμβάνει και την ιστορία του Ανδρέα και Κωνσταντίνου Μεταξά, που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην Ελληνική Επανάσταση, στην μάχη του Λάλα, 1822. Φοιτά στο Γυμνάσιο Αργοστολίου και τελειώνοντας  κατατάσσεται στην πρώτη τάξη της Σχολής Ευελπίδων. Αριστεύει σε όλες τις τάξεις! Στις 10 Αυγούστου 1890 αποφοιτά από τη Σχολή Ευελπίδων σε ηλικία 19 ετών.

Ο Ιωάννης Μεταξάς, ως ανθυπολοχαγός του μηχανικού στο Ναύπλιο, ανοίγει τον περιφερειακό δρόμο προς την Αρβανιτιά. Η ζωή όμως σε μία επαρχιακή φρουρά δεν καλύπτει την ψυχική του προδιάθεση για προσφορά στην πατρίδα. Ως μέλος της «Εθνικής Εταιρείας» ζητά να συμμετάσχει στον πόλεμο του 1897. Η παρουσία του, η σοβαρότητά του γίνεται αισθητή από τον Διάδοχο Κωνσταντίνο. Του προσφέρει υποτροφία στη Γερμανία. Ο Μεταξάς φεύγει μαζί με τους αξιωματικούς Ιπποκράτη Παπαβασιλείου και Ξενοφώντα Στρατηγό, και φοιτούν στην Ακαδημία Πολέμου στο Βερολίνο (7/19.9.1899 – 5/18.9.1901). Αριστεύει και η διεύθυνση σε αναγνώριση των ικανοτήτων του ανήρτησε στην Ακαδημία πλάκα με την επιγραφή:

«ΟΥΔΕΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΑΛΥΤΟΝ ΔΙΑ ΤΟΝ ΙΩΑΝΝΗ ΜΕΤΑΞΑ»

Ο Ι. Μεταξάς δεν έλαβε μέρος στην επανάσταση των κατώτερων αξιωματικών το 1909 στο Γουδί, που έφερε τον Ελευθέριο Βενιζέλο στην εξουσία και γι’  αυτό πήρε δυσμενή μετάθεση στη Λάρισα. Ήταν όμως ήδη διακεκριμένος ως ανερχόμενος αξιωματικός και στην αθηναική κοινωνία είχε τη φήμη ανθρώπου με ιδιαίτερο ήθος και γνώσεις όταν τον κάλεσε ο Βενιζέλος στις 6 Οκτωβρίου 1910 να γίνει  πρώτος υπασπιστής και σύμβουλος του, προκειμένου να συμβιβάσει τις αντιθέσεις επαναστατών και βασιλέως. Η συμμετοχή του στην προετοιμασία και διεξαγωγή των Βαλκανικών Πολέμων είναι καθοριστική για την έκβαση των πολέμων και την μετέπειτα πορεία του ιδίου.

1. Συμμετείχε στη προετοιμασία του στρατού, από το 1904 – 1910 στην αναδιοργάνωση που εισηγήθηκε και πραγματοποίησε ο Πρωθυπουργός Θεοτόκης και στη συνέχεια ως μέλος στο «Σώμα Γενικών Επιτελών» που μόλις είχε ιδρυθεί. Στον καταρτισμό του «Οργανισμού Δούσμανη».

2. Από το 1910-1915 ως πρώτος υπασπιστής του Πρωθυπουργού και Υπουργού Εξωτερικών Ελευθερίου Βενιζέλου, σύμβουλος του στα στρατιωτικά θέματα.

3. Ως απεσταλμένος του Βενιζέλου στη Βουλγαρία τον Σεπτέμβριο του 1912 και τoν Ιούνιο 1913 (μυστικά έξω από την Θεσσαλονίκη), εκπρόσωπος της Κυβερνήσεως προκειμένου να διαχειρισθεί και υπογράψει τις στρατιωτικές συμφωνίες με τους συμμάχους. Το 1912 με Βουλγάρους και το 1913 με τους Σέρβους. Συμετέχει και στην Διάσκεψη για την Ειρήνη στο Λονδίνο.

4. Ως Επιτελής του Αρχιστρατήγου Διαδόχου Κωνσταντίνου. Αξιωματικός του μηχανικού εισηγητής και εκτελεστής στρατηγικών σχεδίων των μαχών κυρίως την κατάληψη του Μπιζανίου αλλά και πολλών άλλων.

5. Διαπραγματεύτηκε, συνέγραψε και υπέγραψε τα Πρωτοκόλλα Παραδόσεως της Θεσσαλονίκης από τον Ταχσίν Πασσά (26 Οκτωβρίου 1912), όπου η υπογραφή του Ι. Μεταξά είναι μαζί με του Βίκτωρα Δούσμανη και των Ιωαννίνων από τον Εσσάτ Πασσά (22 Φεβρουαρίου 1913), που φέρει την υπογραφή και του Ξενοφώντα Στρατηγού. Η επιτυχία στη κατάληψη του οχυρού του Μπιζανίου είναι έργο δικό του.

Μετά την υπογραφή σης Συνθήκης του Βουκουρεστίου, ο Μεταξάς εκπονεί σχέδια για την άμυνα της Ελλάδος στις ελευθερωμένες περιοχές γιατί η Τουρκία εξοπλίζεται και όλοι ανυχηχούν (1913-1914). Στα υπομνήματα που υποβάλλει στον Βενιζέλο και σε συζητήσεις μαζί του, για εξοπλισμούς και αγορά πλοίων, που θα διασφαλίσουν τις νεοκατακτηθείσες περιοχές δεν εισακούεται. Το υπόμνημά του της 6ης  Ιουλίου 1914 για  αιφνιδιαστική κατάληψη των Δαρδανελίων απορρίπτεται και όταν εκ νέου την προτείνει ο Βενιζέλος υποστηρίζοντας την αίτηση των Αγγλων για συμμετοχή της Ελλάδος, ο Μεταξάς αντιδρά και αρνείται γιατί είναι αργά. Η ιστορία τον δικαιώνει με την καταστροφή των αγγλικών στρατευμάτων στην Καλλίπολη.

Το 1914 διαφωνεί στην συμμετοχή της Ελλάδας στον πόλεμο χωρίς εξασφαλισμένα ανταλλάγματα, προτείνει την ουδετερότητα. Είναι αντίθετος στην Μικρασιατική Εκστρατεία (Ημερολόγιο, τόμος 2 σελ.383 έως 439). Η ιστορία τον δικαιώνει και πάλι.

Στις 16 Ιουλίου 1914 η Αυστρία κήρυξε τον πόλεμο. Ο Μεταξάς σημειώνει στο Ημερολόγιο τη θέση του για την ουδετερότητα της Ελλάδος (Τόμος 2,σελίς 315-337).

Την 17 Φεβρουαρίου του 1915 και μετά θυελλώδης συζητήσεις ο Ι. Μεταξάς Αρχηγός του Επιτελείου ζητεί την αποστρατείαν του. Απευθύνει επιστολή προς τον Ε. Βενιζέλο και του λέει. «θυσιάζων το στάδιον μου, ακολουθώ τας υπαγορεύσεις της συνειδήσεώς μου, ήτις δι’ εμέ είναι υπέρτατος νόμος».

Στο Ημερολόγιο του ακολουθούν διάφορα υπομνήματα επεξηγηματικά των αποφάσεών του. Τα ιστορικά γεγονότα του Εθνικού Διχασμού που αντιστοιχούν σε αυτή την εποχή θα εκτεθούν σε άλλο σημείο.

Στις 15 Ιουνίου 1917 ο Βασιλέας Κωνσταντίνος έφυγε για την Ελβετία εξόριστος. Ο Ιωάννης Μεταξάς εξορίστηκε επίσης στις 17 Ιουνίου στην Κορσική, όπου έμεινε κρατούμενος των Γάλλων συμμάχων μαζί με τον Δημήτριο Γούναρη, Ίωνα Δραγούμη, Γεώργιο Πεσμαζόγλου και άλλους. 

Διαβάστε περισσότερα  εδώ

Ιωάννης Mεταξάς, ένας μεγάλος Ηγέτης!

Αλεξανδρινό ή Πουανσέτια, το χειμωνιάτικο λουλούδι των Χριστουγέννων

Ο Τζόελ Πουανσέ ήταν πρεσβευτής, μέλος του Κογκρέσου και υπουργός Πολέμου από το 1837 έως το 1841. Έχει το προνόμιο να είναι ο μοναδικός αμερικανός πολιτικός του οποίου το όνομα έγινε λέξη σε δύο διαφορετικές γλώσσες, με δύο διαφορετικές σημασίες.

Κατά τη διάρκεια της θητείας του ως πρεσβευτής στο Μεξικό, ο Πουανσέ ανακατεύτηκε υπερβολικά πολύ στις πολιτικές ίντριγκες της Πόλης του Μεξικού, κάποιοι έφτασαν να λένε ότι συνωμότησε με τους επαναστάτες που ήθελαν να ρίξουν την κυβέρνηση. Οι μεξικανικές αρχές εκνευρίστηκαν με την έντονη ανάμιξη του στις μεξικανικές υποθέσεις και επινόησαν μια νέα λέξη για να περιγράψουν σατραπικούς και αδιάκριτους τρόπους του: πουανσετισμός (poinsettismo).

Του ζήτησαν τελικά να εγκαταλείψει το Μεξικό όχι όμως πριν να κάνει κάτι το οποίο θυμόμαστε κάθε Χριστούγεννα μέχρι και σήμερα. Ο Πουανσέ ήταν φανατικός βοτανολόγος και γοητεύτηκε από ένα λουλούδι που βρήκε, το οποίο φυόταν μόνο στο νοτιότερο Μεξικό. Οι Ατζέκοι το αποκαλούσαν κουετλαξοχίτλ. Άρχισε να καλλιεργεί τα λουλούδια στο θερμοκήπιο του και να στέλνει δείγματα στις Ηνωμένες Πολιτείες. Τελικά, αυτό το φυτό που ανθίζει το χειμώνα έγινε σύμβολο των γιορτών στις ΗΠΑ και οι άγριες μέρες έγιναν λίγο πιο φωτεινές χάρη στο λουλούδι που έχει το όνομα ενός υπουργού. Και μάλιστα, ενός υπουργού Πολέμου! Η Πουανσέτια.

Το λουλούδι εμφανίστηκε κατά τη δεκαετία του 1920 όταν ο γαιοκτήμονας της Καλιφόρνιας, ο Πολ Έλκε το χαρακτήρισε ως το λουλούδι των γιορτών. Οι ακούραστες προσπάθειές του για την προώθηση της Πουανσέτιας τα επόμενα 40 χρόνια την κατέστησαν το αδιαμφισβήτητο λουλούδι των Χριστουγέννων, που είναι σήμερα.

Ως υπουργός πολέμου ο Πουανσέ βοήθησε στην αναδιοργάνωση του αμερικανικού στρατού και προχώρησε στην επέκταση του Ουέστ Πόιντ. Ήταν επίσης επικεφαλής στην ίδρυση του ινστιτούτου Σμίθσόνιαν. Παρόλα αυτά έμεινε στην ιστορία χάρη σε ένα λουλούδι.

Πηγές: Συναρπαστικές πολεμικές ιστορίες που δεν ειπώθηκαν ποτέ, του Rick Beyer, εκδόσεις Κλειδάριθμος. Αρχική φωτο:Pixabay Πηγή

Αλεξανδρινό ή Πουανσέτια, το χειμωνιάτικο λουλούδι των Χριστουγέννων

Η Επιστροφή στην ύπαιθρο και στον φυσικό τρόπο ζωής.

Το πρότυπο ανάπτυξης που ακολουθήθηκε στη Χώρα μας μεταπολιτευτικά, είχε ως κυρίαρχο χαρακτηριστικό του την αστυφιλία, που γρήγορα πήρε ανησυχητικές διαστάσεις και σήμερα αποτελεί πια ένα έντονο κοινωνικοοικονομικό πρόβλημα. Εγκαταλείψαμε την ύπαιθρο, που τότε έσφυζε από ζωή και μαζευτήκαμε στις πόλεις, αναζητώντας μία πιο επικερδή απασχόληση, καλύτερη ποιότητα ζωής, με περισσότερες ανέσεις και ευκολίες. «Να φύγεις παιδί μου, να φύγεις από το χωριό, να μην τυραννηθείς και εσύ σαν εμάς…», έλεγαν τότε οι περισσότεροι γονείς στα παιδιά τους. Και εμείς φύγαμε για την πόλη…

Εκεί, αλλάξαμε γρήγορα τρόπο ζωής, τα πρότυπά μας σιγά-σιγά άρχισαν να εκφυλίζονται και μαζί η φωνή και η ταυτότητα του καθενός μας. Οι όποιες προσπάθειες διατήρησης η αναβίωσής τους, που έγιναν εκεί ήταν αποτυχημένες, πολύ απλά γιατί όλα αυτά δεν διδάσκονται, αλλά εμπνέονται. Κερδίζαμε περισσότερα χρήματα, γίναμε περισσότερο καταναλωτικοί και χρειαζόμασταν διαρκώς όλο και περισσότερα υλικά αγαθά, τα οποία τα αποκτήσαμε, σε μεγάλο βαθμό, με δανεικά από τις Τράπεζες. Δημιουργήσαμε υπεραξίες. Η διαφθορά και η διαπλοκή δεν άργησαν να γίνουν κυρίαρχες αξίες στην καθημερινότητά μας. Αγοράζαμε περισσότερα από όσα χρειαζόμασταν, με συνέπεια αρκετά να καταλήγουν στους κάδους και τα σκουπίδια αυξήθηκαν δραματικά, σε σημείο που να μη μπορούμε να τα διαχειριστούμε. Γίναμε παραγωγοί σκουπιδιών και με την κυριολεκτική, αλλά και με τη μεταφορική έννοια του όρου.

Αλλάξαμε τα διατροφικά μας πρότυπα, καταναλώνουμε περισσότερα τρόφιμα και μάλιστα τυποποιημένα και επεξεργασμένα, τα οποία και πληρώνουμε πολύ ακριβότερα, χωρίς να μας νοιάζει και πολύ γι’ αυ­τό. Ανακαλύψαμε μη μεταδιδόμενες ασθένειες, όπως η παχυσαρκία και ο διαβήτης και μετά τρέξαμε στα Γυμναστήρια και τις δίαιτες.

Όλες οι δραστηριότητές μας γίνανε εξαιρετικά ενεργοβόρες και οι τιμές του πετρελαίου διαρκώς σε ανοδική πορεία.

Ως αστοί πλέον, δεν παράγουμε κανένα απολύτως αγαθό, χάσαμε και τον όποιο βαθμό αυτάρκειας είχαμε στην ύπαιθρο και το μόνο που έχουμε είναι τα χρήματα και αυτά, όπως συνειδητοποιήσαμε πλέον, ήταν δανεικά. Αποδείχθηκε ότι γίναμε τόσο φτωχοί, που εκτός από χρήματα δεν είχαμε τίποτε άλλο.

Χάσαμε την ανθρώπινη επαφή, σταματήσαμε να σμίγουμε στα σπίτια και γίναμε ξένοι μέσα στο πλήθος, χωρίς να μοιραζόμαστε τις χαρές και τις λύπες. Οι ρυθμοί πιο γρήγοροι, τρέχουμε από το πρωί μέχρι το βράδυ και ζούμε την καθημερινότητα με άγχος. Οι νέοι τον ελεύθερο χρόνο τους τον περνάνε στο  internet, ως gamers, είτε συμμετέχοντας είτε παρακολουθώντας μεγάλη ποικιλία παιχνιδιών. Σήμερα, οι ειδικοί αποφαίνονται ότι οι δραστηριότητες αυτές μπορεί να έχουν δυσμενείς επιδράσεις στην ψυχική τους υγεία.

Όλο αυτό το διάστημα, η πρωτογενής παραγωγή και ειδικότερα η ενασχόληση με τη γεωργία και την κτηνοτροφία υποτιμήθηκε και σχεδόν απαξιώθηκε. Από την αυτάρκεια στα αγροτικά προϊόντα που είχαμε φτάσαμε σήμερα να εξαρτόμαστε σε πολύ μεγάλο ποσοστό από τις εισαγωγές αυτών των προϊόντων και μάλιστα να πληρώνουμε ποσά μεγαλύτερα από εκείνα που πληρώνουμε για τις εισαγωγές πετρελαίου.

Στην ύπαιθρο απέμεινε κυρίως ο γερασμένος πληθυσμός, χωρίς πολλές δυνατότητες και ενδιαφέροντα. Στο διάστημα αυτό όμως και η Πολιτεία φρόντισε να εφαρμόσει διοικητικά πρότυπα που δεν ανταποκρίνονται ούτε στις ανάγκες μας, αλλά ούτε και στην ιδιοσυγκρασία μας και από περίπου 6.000 χωριά-Κοινότητες να τα περιορίσει αρχικά στα 1.000 και πρόσφατα στα 325, ενισχύοντας έτσι ακόμη περισσότερο το συγκεντρωτικό πρότυπο. Παράλληλα προχώρησε με προχειρότητα και χωρίς σχέδιο στις συγχωνεύσεις Σχολείων, που είχαν ως αποτέλεσμα την κατάργηση και το κλείσιμο των Σχολείων στα μικρά χωριά. Έτσι, από το τρίπτυχο που ξέραμε (τον Κοινοτάρχη, το δάσκαλο και τον παπά), που έδινε λύσεις στα μικρά και καθημερινά προβλήματα και διασφάλιζε την κοινωνική συνοχή, το μόνο που απέμεινε στα χωριά αυτά, όπου και αυτός απέμεινε, είναι ο παπάς. Ταυτόχρονα και οι υποδομές υγείας, μεταφορών και κοινωνικού χαρακτήρα, υποβαθμίσθηκαν σημαντικά.

Σήμερα, φαίνεται πως άρχισαν τα δύσκολα και είμαστε εντελώς απροετοίμαστοι για αυτά. Τα φρούτα που κρέμονταν στα χαμηλά κλαδιά του δένδρου τα κόψαμε και τα φάγαμε…

Μας λένε σε δραματικούς τόνους ότι ουσιαστικά έχουμε χρεοκοπήσει οικονομικά και η αβεβαιότητα για το μέλλον προβάλλει. Δεν ασχολείται όμως κανένας με το γεγονός ότι η οικονομική χρεοκοπία συνοδεύτηκε και με τη χρεοκοπία στις αρχές, τις αξίες, την ηθική, τα ήθη και τις παραδόσεις.

Με την οικονομική κρίση που ενέσκηψε, σχεδόν 1 εκατομμύριο άνθρωποι είναι ήδη άνεργοι και απελπισμένα ψάχνουν διέξοδο για να βγουν από το λαβύρινθο και να απομακρυνθούν από τους σύγχρονους πύργους της Βαβέλ. Πολλοί από αυτούς άρχισαν να σκέφτονται ήδη να εγκαταλείψουν την πόλη και να επιστρέψουν στην ύπαιθρο. Δύσκολη είναι η απόφαση. Αλλά και πόσοι από αυτούς έχουν αυτή τη δυνατότητα;

Η επιστροφή στην ύπαιθρο αποτελεί ήδη επιλογή ζωής για τους συνταξιούχους, νοσταλγούς της ζωής, που έζησαν εκεί στα παιδικά τους χρόνια, αλλά τώρα αναμένεται ότι θα αποτελέσει και ανάγκη για επιβίωση η και διέξοδο για τους νέους που είναι άνεργοι στην πόλη.

Κάποιοι επιστρέφουν για να επενδύσουν σε επιχειρηματικές δραστηριότητες, άλλοι να γίνουν νέοι αγρότες η να εργασθούν ως εργάτες γης και άλλοι απλά να  αναζητήσουν εναλλακτικό τρόπο ζωής η να παράγουν αγαθά για να καλύψουν τις ανάγκες της οικογένειάς τους, καλλιεργώντας τη γη που έχουν κληρονομήσει από τους γονείς τους, οι οποίοι την είχαν εγκαταλείψει φεύγοντας για την πόλη.

Η επιστροφή 60.000 νέων ατόμων το 2010 και η ενασχόλησή τους με τη γεωργία καταδεικνύει ότι η πρωτογενής παραγωγή βρίσκει τη χαμένη αξία της και τουλάχιστον μπορεί να εξασφαλίσει απασχόληση, η οποία σήμερα σπανίζει στις πόλεις και πολύ περισσότερο στην ύπαιθρο. Έτσι, την τελευταία διετία, ο μόνος τομέας που εμφανίζει αύξηση της απασχόλησης είναι ο αγροτικός.

Ευκαιρίες θεωρητικά υπάρχουν πολλές: Τα προγράμματα για τους νέους αγρότες και τα σχέδια βελτίωσης, οι βιολογικές καλλιέργειες, το πρόγραμμα για την ενοικίαση γης που άρχισε να εφαρμόζεται πιλοτικά, η μελισσοκομία, ο αγροτουρισμός, η κτηνοτροφία κ.α. Όμως ο δρόμος δεν είναι ευκολοδιάβατος ούτε και στρωμένος με ροδοπέταλα. Η γραφειοκρατία καραδοκεί σε όλο της το μεγαλείο, το κόστος των μελετών για την ένταξη σε αυτές τις δραστηριότητες δεν είναι ευκαταφρόνητο, ενώ αναμένεται φοροεπιδρομή και στα αγροτεμάχια…

Πριν όμως να ενθαρρυνθεί η επιστροφή στην ύπαιθρο και πάρει ο κόσμος τα βουνά, θα πρέπει να δούμε κάτω από ποιους όρους και προϋποθέσεις θα μπορούσε να γίνει αυτό. Θα πρέπει επίσης να καταστεί σαφές, ότι οι απαιτήσεις για όλες τις δραστηριότητες στην ύπαιθρο έχουν αλλάξει ριζικά και αν μη τι άλλο καθιστούν επιτακτική την ανάγκη για μία κατ’ αρ­χὴν ενημέρωση και καθοδήγηση τουλάχιστον για το ξεκίνημα. Η εποχή που πολλές δραστηριότητες γινόταν εμπειρικά έχει παρέλθει οριστικά και αμετάκλητα. Πότε όμως και κυρίως ποιος θα δώσει αυτή τη διέξοδο σε όλους όσους την επιζητούν; Προφανώς κανένας από όλους εκείνους που μέχρι σήμερα υποτίθεται ότι σχεδίαζαν την ανάπτυξη.

Πρωταρχικός στόχος θα πρέπει να είναι η διαφύλαξη της όποιας ιδιαίτερης ταυτότητας έχει απομείνει και ταυτόχρονα η προσπάθεια για αναβίωση των παραδόσεων, που τείνουν να εξαφανιστούν, στον τόπο όπου αυτές εμπνέονται και όχι απλώς διδάσκονται. Τα πιο μικρά, απλά και καθημερινά που μπορεί να βιώσει κανείς μόνο στην ύπαιθρο και τα οποία έχουν καθοριστική σημασία στη διαμόρφωση μίας διαφορετικής ψυχολογίας και ψυχικής υγείας, σε σχέση με εκείνη της τυποποιημένης καθημερινότητας στην πόλη. Αυτά που μέχρι σήμερα αναζητούσαμε οι αστοί με την πρώτη ευκαιρία στις εξορμήσεις μας, έστω και για ένα διήμερο η τριήμερο. Τον καφέ στο καφενείο του χωριού με τις ψάθινες καρέκλες κάτω από τον πλάτανο στην πλατεία, τη διαδικασία της απόσταξης τσίπουρου στα παραδοσιακά καζάνια, το πανηγύρι στο εξωκκλήσι, την κατανυκτική Κυριακάτικη Λειτουργία στο Μοναστήρι στο βουνό, τα Χριστούγεννα, την Πρωτοχρονιά και την Ανάσταση, το πέταμα του χαρταετού, τα καρναβάλια, τον παραδοσιακό γάμο και τόσα άλλα.

Μία προσεκτική ενασχόληση με τις ορεινές περιοχές καταδεικνύει ότι αυτές κρύβουν μία δυναμική που δυστυχώς δεν έχει ακόμη αναδειχθεί πλήρως, με πληθώρα παραγωγικών δραστηριοτήτων που μπορούν να στηρίξουν οικονομικά τους κατοίκους τους. Όμως, οι προσπάθειες θα πρέπει να εστιασθούν στην επιλογή του κατάλληλου συστήματος χρήσης γης, στην προσαρμοστικότητα των διαφόρων δραστηριοτήτων που θα καθορίσουν την κύρια και τις συμπληρωματικές δραστηριότητες και στην αξιοποίηση του μικροπεριβάλλοντος της κάθε περιοχής. Τα τελευταία χρόνια, η Ευρωπαϊκή Ένωση αναγνώρισε ότι η αγροτική δραστηριότητα είναι αναγκαία προκειμένου να διαφυλαχθεί το φυσικό περιβάλλον στις ορεινές και μειονεκτικές περιοχές. Αξίζει να σημειωθεί ότι το 70% περίπου της Χώρας καλύπτουν οι ορεινές περιοχές και η Ελλάδα θεωρείται ως η πιο ορεινή χώρα της Ευρώπης.

Ασφαλώς, σε όλες αυτές τις δραστηριότητες θα πρέπει να υιοθετηθεί η αειφορική διαχείριση της υπαίθρου, η οποία απαιτεί την ορθή εκμετάλλευση των φυσικών πόρων, χωρίς να υπάρχει ανάγκη για προσφυγή σε αυξημένες εισροές ενέργειας, νερού, λιπασμάτων και λοιπών απαιτούμενων εφοδίων. Τα αγροοικοσυστήματα των περιοχών αυτών παρά την υποβάθμιση που έχουν υποστεί μέχρι σήμερα από τις ανθρωπογενείς επιδράσεις, σίγουρα παρουσιάζουν περιορισμένη ρύπανση η μόλυνση, καθώς οι όποιες ρυπογόνες δραστηριότητες είναι περιορισμένες η απουσιάζουν τελείως σε ορισμένες περιπτώσεις, όπου οι περιοχές αυτές θα μπορούσαν να χαρακτηρισθούν παρθένες και για το λόγο αυτό προσφέρονται άριστα για αειφορική διαχείριση.

Προς την κατεύθυνση αυτή καθοριστικής σημασίας αποτελεί η πληροφόρηση και η κατάρτιση όλων των ενδιαφερόμενων σε θέματα αειφορικής αξιοποίησης των διαθέσιμων φυσικών πόρων και ανάπτυξης.

Κάνοντας μία ιστορική αναδρομή, θα διαπιστώσουμε ότι η ύπαιθρος και ιδιαίτερα οι ορεινές περιοχές αποτέλεσαν ασφαλές καταφύγιο για σημαντικό μέρος του πληθυσμιακού δυναμικού της Χώρας, ιδιαίτερα σε περιόδους με δύσκολες συνθήκες επιβίωσης, από την περίοδο της Τουρκοκρατίας μέχρι και την πρόσφατη Γερμανική Κατοχή. Η Ελλάδα θα ζήσει και θα έχει προοπτική μόνο αν η ύπαιθρος με τα χωριά της παραμείνει ζωντανή.

πηγή: *Αναστασίου Σ. Σιώμου, Καθηγητού Γεωπονικής Σχολής ΑΠΘ, Θεόφιλος Παπαδόπουλος

Φωτογραφία: Ιωάννα Ξέρα

Η Επιστροφή στην ύπαιθρο και στον φυσικό τρόπο ζωής*

Τι γκούγκλαραν περισσότερο οι Έλληνες το 2023

Πρώτος σε αναζήτηση ένας αλβανικής καταγωγής ράπερ. Το 2023 πλησιάζει στο τέλος του, έτοιμο να πάρει μαζί του μια σειρά από γεγονότα και αναζητήσεις που το έκαναν μοναδικό. Με την ευκαιρία αυτή, όπως κάθε χρόνο η Google έδωσε στη δημοσιότητα μέσα από το “Year in Search” της Google, τις κορυφαίες αναζητήσεις στην μηχανή αναζήτησης στην Ελλάδα και διεθνώς.

Όσον αφορά στην Ελλάδα, πρώτος σε αναζητήσεις προσώπων είναι ο ράπερ Sin Boy, με δεύτερο τον πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ Στέφανο Κασσελάκη και τρίτο τον ηθοποιό Οδυσσέα Σταμούλη που έχασε το παιδί του από πνιγμό και την πρώην σύζυγό του από καρκίνο. Ακολουθούν ο ηθοποιός και ευρωβουλευτής Αλέξης Γεωργούλης που τέθηκε εκτός ευρωομάδας λόγω ποινικής καταγγελίας, ο εκλεγείς δήμαρχος Αθηναίων Χάρης Δούκας, ο καλαθοσφαιριστής Κώστας Σλούκας, ο τηλεπαρουσιαστής και επιχειρηματίας Νίκος Κοκλώνης που διερευνήθηκε για ξέπλυμα μαύρου χρήματος, ο Andrew Tate (τηλεπερσόνα και κικμπόξερ), η Δήμητρα Βαμβακούση (survivor) και η Έφη Αχτσιόγλου.

Από άτομα που απεβίωσαν, περισσότερες αναζητήσεις στην Ελλάδα έγιναν για τον Matthew Perry από τα “Φιλαράκια”, την Μαριάννα Βαρδινογιάννη, την  ηθοποιό Κάτια Νικολαΐδου, τον τέως βασιλιά Κωνσταντίνο, τον ηθοποιό Αίαντα Μανθόπουλο, ανιψιό της Ειρήνης Παπά, τη Μαίρη Χρονοπούλου, τη Λιζέτα Νικολάου, την Τίνα Τάρνερ, τον ραλίστα Κεν Μπλοκ και τον Γιάννη Φλωρινιώτη.

Από αθλητικά γεγονότα, περισσότερο ψάχτηκε το Ολυμπιακός-Παναθηναϊκός, με δεύτερο τον ΠΑΟΚ-Ολυμπιακό, έπεται “η βαθμολογία στην Σούπερ Λιγκ”, ο αγώνας ΑΕΚ-Ολυμπιακός, Ελλάδα-Γαλλία, ΑΕΚ εναντίον Ντιναμό, Ελλάδα-Ολλανδία, ΑΕΚ-ΠΑΟΚ, ΑΕΚ εναντίον Ολυμπιακού και Μαρσέιγ εναντίον Παναθηναϊκού. Από τηλεοπτικές εκπομπές έγιναν περισσότερες αναζητήσεις κατά σειρά για το Μαύρο Ρόδο, τους Παγιδευμένους, το Survivor All Star, Αυτή η νύχτα μένει, Το προξενιό της Ιουλίας, την ξένη σειρά φαντασίας Dragon’s Den, τον Πρώτο από εμάς, Το  ναυάγιο και τις ξένες σειρές Wednesday (μεταφυσικό θρίλερ) και τέλος η εκπομπή First Dates.

Από θέματα γενικού ενδιαφέροντος κυριάρχησαν οι αγωνίες υγείας. Πρώτη σε αναζητήσει η αλλαντίαση, δεύτερος ο στρεπτόκοκκος, τρίτη η λεπτοσπείρωση, τέταρτη απορία “Τι είναι το 1237”, πέμπτη κατά σειρά “Τι είναι ΛΟΑΤΚΙ”, έπονται “Τι είναι τα κιμπούτς”, το σύνδρομο Άσπεργκερ, το τόφου, η προσωπική διαφορά στις συντάξεις και τέλος, “τι είναι η Χαμάς”.

Από γενικές καθημερινές και μη, απορίες, πρώτο ερώτημα “Γιατί ηλεκτρίζονται τα μαλλιά μου”, δεύτερο το “Γιατί πετάμε χαρταετό”, τρίτο “Γιατί δακρύζουν τα μάτια”, τέταρτο “Γιατί γίνεται πόλεμος στο Ισραήλ”, πέμπτο “Γιατί είναι μαύρα τα βουνά”, έκτο “Γιατί νυστάζω συνέχεια”, έβδομο “Γιατί καθυστερεί η περίοδος μου”, “Γιατί μουδιάζουν τα δάχτυλα των χεριών”, “Γιατί νηστεύουμε” και το τοπ τεν κλείνει με το “Γιατί στεγνώνει το στόμα μου”.

Όσον αφορά στο χρόνο, κατά σειρά ρωτήσαμε: Πότε αλλάζει η ώρα; Πότε παίζει η ΑΕΚ; Πότε είναι η Black Friday; Πότε είναι οι δημοτικές εκλογές; Πότε ανοίγει το τριώδιο; Πότε ανοίγουν τα σχολεία; Πότε έγινε η ναυμαχία της Ναυπάκτου; Πότε είναι το halloween; Πότε μπαίνει το market pass; και Πότε καταργήθηκε η θανατική ποινή στο Καζακστάν;

Οι κορυφαίες αναζητήσεις μέσα σε 25 χρόνια, παγκοσμίως αφορούν από ροκ μουσική στο συγκρότημα Beatles, καλλιτέχνες εν γένει, τον Λεονάρντο ντα Βίντσι, από αθλητές πρωτεύει ο Κριστιάνο Ρονάλντο, από νικητές των Grammy η Beyonce, από μόδα η Rihanna, από τραγούδι η Taylor Swift, από αθλήματα πρωταγωνιστεί το ποδόσφαιρο και από βιβντεοπαιχνίδια αναζητήθηκε πιο πολύ το Minecraft, ενώ από έργα τέχνης, η Μόνα Λίζα και από ακτιβιστές η Γκρέτα Τούνμπεργκ

πηγή: https://slpress.gr/koinonia/ti-gkougklaran-perissotero-oi-ellines-to-2023-protos-enas-raper/

Τι σημαίνει και πώς βγήκε η λέξη λαμόγιο από τους απατεώνες και τους «παπατζήδες»

Λαμόγιο ήταν κυρίως ο αβανταδόρος, ο δήθεν παίκτης και συνεργάτης του παπατζή, που υποκρινόταν ότι παίζει για να προσελκύσει ευκολότερα τα θύματα.

Η λέξη χρησιμοποιείται εδώ και χρόνια για να περιγράψει τον διεφθαρμένο πολιτικό, τον απατεώνα και τον υπόγειο τύπο, που μετέρχεται ύπουλα, παράνομα ή ανήθικα μέσα για αποκτήσει χρήματα ή εξουσία.

Στον αγώνα Παναθαναϊκού – Εργοτέλη (22/10/2011) στο ΟΑΚΑ, αναρτήθηκε πανό, που έγραφε «Πολιτικοί λαμόγια, βουλή των βολεμένων. Θα σας πνίξει η οργή των εξεγερμένων».

Ο διαιτητής διέκοψε για 8 λεπτά τον αγώνα, προκειμένου να κατέβει το πανό, επικαλούμενος ότι προσβάλλει το φίλαθλο πνεύμα. Ήταν στα αλήθεια υβριστικό;

Η λέξη «λαμόγιο» χρησιμοποιείται πολλά χρόνια στα ελληνικά και προέρχεται από την αργκό, αν και η ετυμολογία της παραπέμπει σε ισπανική ή ιταλική λέξη.

Το λαμόγιο πότε κέρδιζε, δείχνοντας έτσι ότι ο παπατζής είναι κορόιδο και προσελκύοντας αυτούς που ήθελαν να εκμεταλλευτούν την ευκαιρία και πότε έχανε, διαλέγοντας πάντα το λάθος φύλλο, ενώ ήταν πασιφανές ότι ο «παπάς» ήταν άλλος. Με αυτόν τον τρόπο, τα υποψήφια θύματα που έβλεπαν τον παπά να είναι σε εμφανή θέση και το «λαμόγιο» να χάνει, έριχναν τα λεφτά τους με μεγάλη ευκολία στον «παπά» και φυσικά έχαναν, αφού συνήθως «παπάς» ήταν το τρίτο φύλλο.

Ο Νίκος Τσιφόρος αναφέρεται συχνά στα ευθυμογραφήματά του στα «λαμόγια» με αυτό τον τρόπο. Η λέξη επίσης χρησιμοποιείται με τον ίδια έννοια στον Καπετανάκη και τον Ηλία Πετρόπουλο, πάντα σε θηλυκό γένος και μόνο ως χαρτοπαικτικός όρος, που σημαίνει «ο στημένος παίκτης, που γδέρνει το κορόιδο»

Ιταλική … ετυμολογία

Οι γνώμες για την ετυμολογία της λέξης «λαμόγιο» διίστανται. Η πιθανότερη ερμηνεία είναι ότι προέρχεται από το ιταλικό έναρθρο ουσιαστικό «la moglie» (πρφ.: λα μόγιε – μτφ.: η σύζυγος).

Όταν κάποιος Ιταλός χαρτοπαίκτης κέρδιζε και ήθελε να φύγει από το τραπέζι για να μη ξαναχάσει, φώναζε δήθεν φοβισμένος, «la moglie, la moglie», (λαμόγιε…), ότι δήθεν, τον έψαχνε η γυναίκα του, έπαιρνε βιαστικά τα χρήματα και έφευγε τρέχοντας (την έκανε λαμόγιο δεν τηρούσε, δηλαδή, τις υποσχέσεις του).

Αυτή η σατιρική έκφραση έφτασε στην Ελλάδα, ενώ ξεχάστηκε στην Ιταλία και τη χρησιμοποιούμε για να προσδιορίζουμε τον ασυνεπή και τον μικροαπατεώνα. Με βάση μια άλλη ερμηνεία, η λέξη προέρχεται από την αργκό του Μπουένος Άιρες, το πλουσιότατο «λουνφάρδο» και είναι σκέτο μόγια, που σημαίνει λαδιά, απάτη, πονηριά, εξαπάτηση.

Το άρθρο la προστέθηκε αργότερα στα ελληνικά, για να μοιάζει πιο ισπανικό ή ξενόφερτο. Τέλος, σύμφωνα με τον Τριανταφυλλίδη, σημαίνει φεύγω, ξεφεύγω, σκαπουλάρω («Την κάνω λαμόγια»). 

πηγή: Πηγή

Τι σημαίνει και πώς βγήκε η λέξη λαμόγιο από τους απατεώνες και τους «παπατζήδες»

Η revolut αλλάζει κάποιες χρεώσεις.

Αλλάζει η χρέωση στις άμεσες μεταφορές σε κάρτες. Η άμεση μεταφορά κάρτας , επιτρέπει να στέλνετε χρήματα απευθείας από τον λογαριασμό σας Revolut στη χρεωστική κάρτα Visa ή Mastercard ενός παραλήπτη εκτός Revolut. Δείτε περισσότερα:

Η Revolut αλλάζει τη χρέωση για άμεση μεταφορά χρημάτων σε κάρτες

Εαρινή ισημερία 2023-Δευτέρα 20 Μαρτίου: Η πρώτη μέρα της Άνοιξης στο Βόρειο Ημισφαίριο

Την Δευτέρα 20 Μαρτίου 2023 και ώρα 23:24 στην Ελλάδα (Eastern European Time), θα σημειωθεί η εαρινή ισημερία για το έτος 2023 (η ημέρα και η νύχτα έχουν περίπου την ίδια διάρκεια) που σημαίνει και επίσημα τον ερχομό της άνοιξης του 2023 και γενικότερα στο βόρειο ημισφαίριο.

Η ισημερία αποτελεί αστρονομικό φαινόμενο, κατά το οποίο η ημέρα και η νύχτα έχουν περίπου την ίδια διάρκεια. Συμπίπτει πάντα με την 20η ή 21η Μαρτίου για το βόρειο ημισφαίριο και τις 22 ή 23 Σεπτεμβρίου για το νότιο ημισφαίριο.

Εαρινή ισημερία ονομάζεται στο βόρειο ημισφαίριο, όπου ανήκει και η χώρα μας και σηματοδοτεί ως εκ της ονομασίας της την πρώτη ημέρα της άνοιξης, μιας από τις τέσσερις εποχές του έτους. Στη συνέχεια, η ημέρα μεγαλώνει και η νύχτα μικραίνει, ώσπου η ημέρα να φθάσει στο ζενίθ της κατά το θερινό ηλιοστάσιο της 21ης Ιουνίου.

Αντίθετα, στο νότιο ημισφαίριο η ισημερία του Μαρτίου σηματοδοτεί την έναρξη του φθινοπώρου, γι’ αυτό καλείται φθινοπωρινή. Στη συνέχεια, η νύχτα μεγαλώνει και η ημέρα μικραίνει, ώσπου η νύχτα να φθάσει στο ζενίθ της κατά το χειμερινό ηλιοστάσιο της 21ης Ιουνίου.

Η ισημερία συμβαίνει δύο φορές τον χρόνο, όταν η γη διέρχεται από τα σημεία τομής της εκλειπτικής (ελλειπτική τροχιά της γης) και του ουράνιου ισημερινού.

Στη συγκεκριμένη στιγμή η γραμμή ηλίου – γης είναι κάθετος στον άξονα περιστροφής της γης, με αποτέλεσμα η ημέρα και η νύχτα να έχουν ίση διάρκεια σε οποιοδήποτε σημείο της γήινης επιφάνειας.

Η ισημερία συμβαίνει γύρω στις 20 – 21 Μαρτίου (εαρινή) και 22 – 23 Σεπτεμβρίου (φθινοπωρινή)

Το όνομα ισημερία προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις ίσος και ημέρα, ενώ το διεθνές αντίστοιχο όνομα, equinox, προέρχεται από το λατινικό aequus (ίσος) και nox (νύχτα).

Στα σημεία των δύο πόλων δεν έχει έννοια η ισημερία, όπως στα σημεία του ισημερινού είναι διαρκής.

Στην αστρονομία ισημερία καλείται η αστρική ημέρα κατά την οποία το κέντρο του ηλιακού δίσκου βρίσκεται ίσο χρονικό διάστημα πάνω και κάτω από τον ορίζοντα κάθε τόπου, διαγράφει δηλαδή ίσα τόξα (ημερήσιο και νυκτερινό), και κατά τη διάρκεια της οποίας οι ακτίνες του ηλίου πέφτουν κατακόρυφα στον ισημερινό.

Το φαινόμενο οφείλεται στην περιφορά της γης γύρω από τον ήλιο και στην κλίση του άξονα περιστροφής της. Καθώς η γη περιφέρεται γύρω από τον ήλιο και επειδή ο άξονας περιστροφής της δεν είναι κάθετος στο επίπεδο περιφοράς η διάρκεια της ημέρας αλλάζει.

Δύο φορές το χρόνο η γη βρίσκεται σε τέτοια θέση που οι ακτίνες του ήλιου πέφτουν εντελώς κατακόρυφα στον ισημερινό.

Σε πολλές γλώσσες ο αντίστοιχος όρος λεκτικά δεν αναφέρεται στην έννοια της ίσης ημέρας, αλλά της ίσης νύχτας κυρίως λόγω της λατινικής προέλευσης του (λατινικά aequinoctium). Οι ισημερίες συμβαίνουν μεταξύ των ηλιοστασίων, του χειμερινού ηλιοστασίου και θερινού ηλιοστασίου.

Το φαινόμενο της ισημερίας παρουσιάζεται σε όλους τους πλανήτες κάθε ηλιακού συστήματος οι οποίοι παρουσιάζουν κλίση του άξονα περιστροφής ως προς το επίπεδο περιφοράς.

Trivia

• Η εαρινή ισημερία αποτελεί την αφετηρία του ισχύοντος Περσικού ή Ιρανικού ημερολογίου και συμπίπτει με την Πρωτοχρονιά για τους Ιρανούς, αλλά και για πολλούς λαούς της Μέσης Ανατολής και Κεντρικής Ασίας.
• Η επομένη της εαρινής ισημερίας είναι η πρώτη ημέρα του Ινδικού Εθνικού Ημερολογίου και Πρωτοχρονιά για τους Ινδούς.
• Η εαρινή ισημερία είναι η αφετηρία για τον υπολογισμό της εορτής του Πάσχα, τόσο για τους Ιουδαίους, όσο και για τους Χριστιανούς.
• Η εαρινή ισημερία είναι μία από τις σπουδαιότερες γιορτές στο καλεντάρι των νεοπαγανιστών, καθώς συμβολίζει την αναγέννηση της φύσης.

Κι ενώ από αστρονομική άποψη η άνοιξη αρχίζει με την εαρινή ισημερία, στην πραγματικότητα -όπως έχουν διαπιστώσει οι επιστήμονες που μελετούν το περιβάλλον- εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής η φύση εισέρχεται όλο και πιο πρόωρα στον ανοιξιάτικο κύκλο της.

Vincent van Zalinge/unsplash

Όπως αναφέρει το ΑΠΕ/ΜΠΕ σε παλαιότερο του άρθρο που αφορούσε την εαρινή ισημερία του 2022 “στην Ελλάδα η μέρα της ισημερίας δεν συμπίπτει με την ημέρα όπου υπάρχει ακριβώς ίση ημέρα και ίση νύχτα. Η ίση μέρα-ίση νύχτα συμβαίνει μόνο στις περιοχές που βρίσκονται ακριβώς πάνω στον Ισημερινό της Γης. Σε όσες βρίσκονται είτε πάνω – όπως η χώρα μας – είτε κάτω από τον Ισημερινό, η ίση μέρα-ίση νύχτα συμβαίνει μερικές ημέρες πριν ή μετά από την ‘ισημερία’. Έτσι, στην Αθήνα, για παράδειγμα, η οποία βρίσκεται 38 περίπου μοίρες βόρεια του Ισημερινού, η «ίση μέρα-ίση νύχτα» συνέβη ήδη πριν λίγες μέρες”.

πηγή: Εαρινή ισημερία 2023-Δευτέρα 20 Μαρτίου: Η πρώτη μέρα της Άνοιξης στο Βόρειο Ημισφαίριο | Cyclades Open

Ο όμορφος μύθος της Αλκιόνης και οι Αλκυονίδες μέρες

Οι Αρχαίοι Ελληνες είχαν παρατηρήσει τις λίγες μέρες καλοκαιρίας που παρουσιάζονται το χειμώνα. Είναι μέρες ηλιόλουστες χωρίς σύννεφα και ανέμους.

Η ονομασία τους προήλθε από τις αλκυόνες που τις μέρες αυτές γεννούν. Οι «Αλκυονίδες ημέρες» τοποθετούνται στο χρονικό διάστημα από την 15η Δεκεμβρίου έως και την 15η Φεβρουαρίου εκάστου έτους, με μεγαλύτερη συχνότητα το διάστημα 15-31 Δεκεμβρίου και 16-31 Ιανουαρίου.

Όπως λοιπόν μας λέει ο μύθος, η Αλκυόνη πριν γίνει πουλί ήταν μία πανέμορφη γυναίκα κόρη του Θεού των ανέμων Αίολου και της Ενάρετης.

Η Αλκυόνη ήταν παντρεμένη με τον Κήυκα. Η ένωσή τους ήταν τέλεια κι ένιωθαν τόσο ευτυχισμένοι, ώστε να νομίζουν ότι δεν ήταν κοινοί άνθρωποι. Σιγά σιγά, άρχισαν να πιστεύουν ότι είναι ισάξιοι των Θεών.

Ο Κήυκας θεώρησε τον εαυτό του ισάξιο του Δία και η Αλκυόνη ισάξιο της Ήρας.

Τόσο πολύ το πίστεψαν πού άρχισαν να φωνάζουν ο ένας τον άλλο με τα ονόματα Δίας και Ήρα, με αυτό τον τρόπο προκάλεσαν τους Θεούς και ιδιαίτερα τον Δία.

Όταν το έμαθε ο Δίας θύμωσε τόσο που μια μέρα που ο Κήυκας ήταν με το καράβι του στ’ ανοιχτά έριξε κεραυνό και το τσάκισε, με αποτέλεσμα αβοή8ητος καθώς ήταν να πέσει στα μανιασμένα κύματα ο Κήυκας να πνιγεί.

Όταν έμαθε η Αλκυόνη το γεγονός πήγε με αγωνία στ’ ακρογιάλι μήπως μπορέσει να βρει τον αγαπημένο της ζωντανό, το μόνο όμως που βρήκε ήταν λίγα σπασμένα ξύλα που είχε ξεβράσει το νερό, άρχισε τότε να κλαίει απαρηγόρητα, μερόνυχτα θρηνούσε τον χαμό του αγαπημένου της.

Ο Δίας στο τέλος την λυπήθηκε και την μεταμόρφωσε σε πουλί. Ένα πανέμορφο πουλί που πήρε το όνομά της, και το οποίο ζει κοντά στη θάλασσα, σαν να περιμένει να εμφανιστεί μέσα από τα κύματα ο χαμένος Κήυκας..

Το μαρτύριό της όμως δεν είχε τελειώσει, γεννούσε τα αυγά της, μέσα στη βαρυχειμωνιά και τα κλωσούσε στα βράχια της ακτής. Μα τα αγριεμένα κύματα ορμούσαν στη στεριά, σκαρφάλωναν στα βράχια, κατέστρεφαν τη φωλιά και τ’ αυγά της.

Για άλλη μία φορά ο Δίας έδειξε συμπόνια για την Αλκυόνη, δεκαπέντε μέρες στην καρδιά του χειμώνα, να κοπάζουν οι άνεμοι, να ζεσταίνει την πλάση ο ήλιος, μέχρι να μπορέσει η Αλκυόνη να κλωσήσει τ’ αυγά και να βγουν τα μικρά της από μέσα.

Το πουλί Αλκυνόα

Το πουλί Αλκυνόα, σύμφωνα με την παράδοση συμβολίζει τη γαλήνη, την προστασία και παύει τη θαλασσοταραχή. Αν και αποδημητικό πουλί, αυτό δε φεύγει, αλλά έρχεται το φθινόπωρο, ενώ φεύγει από την χώρα μας στις αρχές Μαρτίου. Γεννά τα αυγά του στις σχισμές των βράχων της θάλασσας. Σύμφωνα με ένα μεσαιωνικό μύθο, το χρώμα της Αλκυόνας στην αρχή ήταν γκρίζο, όταν όμως έγινε ο βιβλικός κατακλυσμός πέταξε ψηλά και το στήθος της έγινε κόκκινο απ’ τον ήλιο, ενώ η ράχη της μπλε απ’ το χρώμα του ουρανού. Πολλά έχουν γραφτεί και για τη συζυγική πίστη των Αλκυόνων. Όταν ο σύζυγος της Αλκυόνας γεράσει και δεν μπορεί να πετάξει πια, τότε η θηλυκιά Αλκυόνα τον παίρνει στους ώμους της και τον μεταφέρει πάντοτε μαζί της, τον ταΐζει και τον περιποιείται ως το θάνατο.

 

 

Source: Ο όμορφος μύθος της Αλκιόνης και οι Αλκυονίδες μέρες – Όμορφη ζωή

Οδυσσέας Ελύτης

Έλληνας ποιητής και ζωγράφος. Ο Οδυσσέας Ελύτης υπήρξε ένας από τους σπουδαιότερους ποιητές μας, που τιμήθηκε με βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1979. Αποτέλεσε ένα από τα επίλεκτα μέλη της λεγόμενης «γενιάς του τριάντα» στον χώρο της καλλιτεχνικής δημιουργίας.

Ο Οδυσσέας Αλεπουδέλης, όπως ήταν το πραγματικό του όνομα γεννήθηκε στις 2 Νοεμβρίου 1911 στο Ηράκλειο της Κρήτης. Ήταν ο μικρότερος από τα έξι παιδιά του Λέσβιου επιχειρηματία Παναγιώτη Αλεπουδέλη και της συμπατριώτισσάς του Μαρίας Βρανά. Ο πατέρας του εγκαταστάθηκε το 1895 στο Ηράκλειο, όπου ίδρυσε εργοστάσιο σαπωνοποιίας και πυρηνελουργίας, και δύο χρόνια αργότερα παντρεύτηκε τη μητέρα του.

Με την έκρηξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου το 1914, ο Παναγιώτης Αλεπουδέλης μεταφέρει την επιχειρηματική του δραστηριότητα στην Αθήνα και εγκαθίσταται με την οικογένειά του στην οδό Σόλωνος 98α. Σε ηλικία έξι ετών ο Οδυσσέας εγγράφεται στο ιδιωτικό Λύκειο Μακρή, που βρισκόταν τότε στην οδό Ιπποκράτους. Το 1918 πεθαίνει η μεγαλύτερη αδελφή του Μυρσίνη, σε μόλις ηλικία 20 ετών. Το 1923, ένα έτος μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, η οικογένεια Αλεπουδέλη ταξιδεύει στο εξωτερικό (Ιταλία, Ελβετία, Γερμανία, Γιουγκοσλαβία). Το 1924 θα γνωρίσει στη Λωζάνη τον Ελευθέριο Βενιζέλο, που αποτελούσε το πολιτικό ίνδαλμα της οικογένειάς του.

Το φθινόπωρο του 1924 μετεγγράφεται στο Γ’ Γυμνάσιο Αρρένων Αθηνών και τον επόμενο χρόνο χάνει τον πατέρα του. Σ’ αυτή την περίοδο των μαθητικών του χρόνων εκδηλώνονται τα πρώτα πνευματικά του ενδιαφέροντα. Συνεργάζεται με το περιοδικό Διάπλασις των Παίδων, διαβάζει ελληνική και γαλλική λογοτεχνία και το 1927 έρχεται σε επαφή με την ποίηση του Καβάφη. Το 1928 παίρνει το απολυτήριο του τότε Γυμνασίου και γνωρίζει την ποίηση του Κώστα Καρυωτάκη. Όλα αυτά τα χρόνια ο Οδυσσέας επισκεπτόταν σχεδόν κάθε καλοκαίρι κάποιο από τα νησιά του Αιγαίου, γεγονός που θα επηρεάσει το λυρικό υπόστρωμα της ποίησής του.

Το 1929 αποτελεί καθοριστικό έτος για την ποιητική του διαδρομή. Ανακαλύπτει τον σουρεαλισμό και διαβάζει Λόρκα και Ελιάρ. Γράφει τα πρώτα του ποιήματα και τα στέλνει με ψευδώνυμο σε περιοδικά. Το 1930 εγγράφεται στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και η οικογένειά του μετακομίζει στην οδό Μοσχονησίων 146 (Πλατεία Αμερικής). Το 1933 γίνεται μέλος της Ιδεοκρατικής Φιλοσοφικής Ομάδας του Πανεπιστημίου και συμμετέχει σε εκδηλώσεις και συζητήσεις με τους Ιωάννη Συκουτρή, Ιωάννη Θεοδωρακόπουλο, Παναγιώτη Κανελλόπουλο και Κωνσταντίνο Τσάτσο.

Το 1935 θα γνωρίσει τον ποιητή και ψυχαναλυτή Ανδρέα Εμπειρίκο, που θα επηρεάσει καθοριστικά την ποίησή του, όπως και τη λαϊκή ζωγραφική του Θεόφιλου, η οποία θα ασκήσει σημαντική επίδραση στον εικονιστικό προσανατολισμό της ποίησής του. Τον ίδιο χρόνο, ο φίλος και ομότεχνός του Γιώργος Σαραντάρης τον φέρνει σε επαφή με τη λογοτεχνική συντροφιά, που εξέδιδε το πρωτοποριακό περιοδικό Νέα Γράμματα. Την αποτελούσαν, μεταξύ άλλων, οι Γιώργος Σεφέρης, Γιώργος Θεοτοκάς, Γιώργος Κατσίμπαλης και Ανδρέας Καραντώνης. Στα Νέα Γράμματα θα δημοσιευτεί το πρώτο του δόκιμο ποίημα με τίτλο Του Αγαίου, με την υπογραφή: Ελύτης.

Το 1936 γνωρίζεται με τον ποιητή Νίκο Γκάτσο και από τότε θα τους συνδέσει μια μακρόχρονη και στενή φιλία. Στην παρέα τους εντάσσονται οι ζωγράφοι Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας και Γιάννης Μόραλης, καθώς και ο ποιητής Νίκος Καρύδης, δημιουργός του εκδοτικού οίκου Ίκαρος, ο οποίος θα εκδώσει τα περισσότερα από τα βιβλία του Ελύτη. Τον ίδιο χρόνο θα διακόψει τις σπουδές του στη Νομική και θα στρατευθεί. Θα απολυθεί ως έφεδρος αξιωματικός το 1938.

Ο Οδ. Ελύτης παραλαμβάνει το Νόμπελ

Τον Δεκέμβριο του 1939, όταν ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος έχει ξεσπάσει, θα εκδώσει σε 300 αντίτυπα την πρώτη ποιητική συλλογή του με τίτλο Προσανατολισμοί, μια φωτεινή αχτίδα μέσα «στη συννεφιά του κόσμου». Το 1940 η οικογένεια Αλεπουδέλη μετακομίζει στην οδό Ιθάκης 31 και την ίδια χρονιά ο Σάμουελ Μπο-Μποβί μεταφράζει τα πρώτα ποιήματα του Ελύτη στα γαλλικά.

Με την έκρηξη του ελληνοϊταλικού πολέμου (28 Οκτωβρίου 1940) επιστρατεύεται ως ανθυπολοχαγός και ο παγωμένος χειμώνας του ’40, τον βρίσκει στην πρώτη γραμμή του πυρός. Στις 13 Δεκεμβρίου 1940 προωθείται με το λόχο του εντός του αλβανικού εδάφους. Στις αρχές του 1941 παθαίνει κοιλιακό τύφο και μεταφέρεται ετοιμοθάνατος στο νοσοκομείο των Ιωαννίνων. Γλυτώνει τον θάνατο ως εκ θαύματος και μεταφέρεται στην Αθήνα. Η μακριά του ανάρρωση συμπίπτει με την εισβολή των Γερμανών στην Ελλάδα και την επακολουθήσασα Κατοχή.

Το 1943 κυκλοφορεί τη δεύτερη ποιητική του συλλογή Ήλιος ο Πρώτος μαζί με τις παραλλαγές πάνω σε μιαν αχτίδα, μια αλληγορική αντίσταση μέσα στην Κατοχή, καμουφλαρισμένη σε μια υπερρεαλιστική φόρμα, όπως η Αμοργός του Γκάτσου και ο Μπολιβάρ του Εγγονόπουλου, που κυκλοφορούν την ίδια χρονιά.

Το 1945 συνεργάζεται με το υπερρεαλιστικό περιοδικό Τετράδιο. Δημοσιεύει μεταφράσεις ποιημάτων του Λόρκα κι ένα δικό του έργο, την ελεγεία Άσμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας. Την ίδια χρονιά, με εισήγηση του Γιώργου Σεφέρη, τοποθετείται διευθυντής προγράμματος του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας (ΕΙΡ), θέση από την οποία παραιτείται μετά από λίγο. Την περίοδο αυτή ασχολείται με τη ζωγραφική, που ήταν μια παλιά του απασχόληση, συμπληρωματική της ποίησης του.

Το 1948 φεύγει από την Ελλάδα, που δοκιμάζεται από τον Εμφύλιο Πόλεμο, για την Ελβετία και από εκεί στο Παρίσι, όπου εγκαθίσταται. Εκεί γνωρίζεται με την πρωτοπορία της γαλλικής διανόησης (Μπρετόν, Ελιάρ, Τζαρά, Καμί) και έρχεται σε επαφή με εικαστικούς καλλιτέχνες, όπως οι Πικάσο, Ματίς, Σαγκάλ και Τζιακομέτι. Το 1950 επισκέπτεται την Ισπανία και στο τέλος του ίδιου χρόνου εγκαθίσταται στο Λονδίνο, όπου συνεργάζεται με το BBC.

Το 1952 επιστρέφει στην Ελλάδα και τον επόμενο χρόνο επανακάμπτει στο ΕΙΡ ως διευθυντής προγράμματος, θέση που θα κρατήσει για ένα μονάχα χρόνο. Το 1959 κυκλοφορεί το Άξιον Εστί, μια κορυφαία στιγμή της ελληνικής λογοτεχνίας. Ο ποιητής καταδύεται στις ρίζες του ελληνικού μύθου και αντλεί υλικό και μορφές, εικόνες και ήχους, επιτυγχάνοντας μια δραματική σύνθεση, στην οποία το λυρικό «εγώ» ταυτίζεται με το επικό «εμείς» και η σύγχρονη γραφή συνδυάζεται με μια περιουσία, αρχαία βυζαντινή και νεώτερη. Το έργο αυτό του Ελύτη θα γνωρίσει πλατιά αναγνώριση και θα γίνει «κτήμα του Λαού», όταν θα μελοποιηθεί από τον Μίκη Θεοδωράκη το 1964.

Το 1967 το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου τον βρίσκει να μεταφράζει αποσπάσματα της Σαπφούς, στη νέα του κατοικία επί της οδού Σκουφά 23. Το 1969 φεύγει για δεύτερη φορά από την Ελλάδα και εγκαθίσταται στο Παρίσι, όπου θα παραμείνει έως το 1971, οπότε επιστρέφει οριστικά στην Ελλάδα. Μετά την πτώση της δικτατορίας, διορίζεται πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ε.Ι.Ρ.Τ. και μέλος για δεύτερη φορά του Διοικητικού Συμβουλίου του Εθνικού Θεάτρου (1974 – 1977). Παρά την πρόταση της Νέας Δημοκρατίας να συμπεριληφθεί στο ψηφοδέλτιο των βουλευτών Επικρατείας, ο Ελύτης αρνείται, παραμένοντας πιστός στην αρχή του να μην αναμιγνύεται ενεργά στην πολιτική πρακτική. Το 1977 αρνείται, επίσης, την αναγόρευσή του ως Ακαδημαϊκού.

Το 1979 έρχεται η μεγάλη στιγμή για τον ποιητή. Στις 18 Οκτωβρίου η Σουηδική Ακαδημία ανακοινώνει ότι θα του απονεμηθεί το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας «για την ποίησή του, που με βάθρο την ελληνική παράδοση περιγράφει με αισθητική δύναμη και υψηλή πνευματική διακριτικότητα, τον αγώνα του σύγχρονου ανθρώπου για την ελευθερία και τη δημιουργία». Στην ανακοίνωση της Σουηδικής Ακαδημίας επισημαίνεται ότι το Άξιον Εστί αποτελεί ένα από τα αριστουργήματα της ποίησης του 20ου αιώνα. Ο Ελύτης παρέστη στην καθιερωμένη τελετή απονομής στις 10 Δεκεμβρίου 1979 στη Στοκχόλμη, παραλαμβάνοντας το βραβείο από τον βασιλιά της Σουηδίας Κάρολο Γουσταύο και γνωρίζοντας παγκόσμια δημοσιότητα.

Τα επόμενα χρόνια θα είναι αρκούντως δημιουργικά για τον Ελύτη, με σημαντικές εκδόσεις έργων του στην ποίηση, το δοκίμιο και τη μετάφραση. Οι διακρίσεις και οι τιμές για το έργο του, εντός και εκτός της Ελλάδας, θα συνεχιστούν και θα ενταθούν. Ο Οδυσσέας Αλεπουδέλης θα φύγει από τη ζωή στις 18 Μαρτίου 1996, σε ηλικία 85 ετών.

Ο Οδυσσέας Ελύτης αποτέλεσε έναν από τους τελευταίους εκπροσώπους της λογοτεχνικής γενιάς του τριάντα, ένα από τα χαρακτηριστικά της οποίας υπήρξε το ιδεολογικό δίλημμα ανάμεσα στην ελληνική παράδοση και τον ευρωπαϊκό μοντερνισμό. Ο ίδιος ο Ελύτης χαρακτήριζε τη δική του θέση στη γενιά αυτή ως παράξενη, σημειώνοντας χαρακτηριστικά: «από το ένα μέρος ήμουνα ο στερνός μιας γενιάς, που έσκυβε στις πηγές μιας ελληνικότητας, κι απ’ την άλλη ήμουν ο πρώτος μιας άλλης που δέχονταν τις επαναστατικές θεωρίες ενός μοντέρνου κινήματος».

Εργογραφία

Ποιητικές συλλογές

• Προσανατολισμοί («Πυρσός», 1939)
• Ήλιος ο Πρώτος μαζί με τις παραλλαγές πάνω σε μιαν αχτίδα ( «Γλάρος», 1943)
• Το Άξιον Εστί («Ίκαρος», 1959)
• Έξι και μία τύψεις για τον ουρανό («Ίκαρος», 1960)
• Άσμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας («Ίκαρος», 1962)
• Ο Ήλιος ο Ηλιάτορας («Ίκαρος», 1971)
• Το Φωτόδεντρο και η Δέκατη Τέταρτη Ομορφιά («Ίκαρος», 1971)
• Το Μονόγραμμα («Ίκαρος», 1972)
• Τα Ρω του Έρωτα («Αστερίας», 1972)
• Τα Ετεροθαλή («Ίκαρος», 1974)
• Μαρία Νεφέλη («Ίκαρος», 1978)
• Τρία ποιήματα με σημαία ευκαιρίας («Ίκαρος», 1982)
• Ημερολόγιο ενός αθέατου Απριλίου («Ύψιλον», 1984)
• Ο μικρός ναυτίλος («Ίκαρος», 1985)
• Τα ελεγεία της Οξώπετρας («Ίκαρος», 1991)
• Δυτικά της λύπης («Ίκαρος», 1995)
• Εκ του πλησίον («Ίκαρος», 1998)

Δοκίμια

• Η αληθινή φυσιογνωμία και η λυρική τόλμη του Ανδρέα Κάλβου («Νέα Εστία», 1946)
• Ο ζωγράφος Θεόφιλος («Αστερίας» 1973)
• Ανοιχτά χαρτιά («Αστερίας», 1974)
• Η μαγεία του Παπαδιαμάντη («Ερμής», 1976)
• Αναφορά στον Ανδρέα Εμπειρίκο («Ύψιλον», 1980)
• Ιδιωτική Οδός («Ύψιλον»,1990)
• Τα Δημόσια και τα Ιδιωτικά («Ίκαρος», 1990)
• Εν λευκώ («Ίκαρος», 1993)
• Ο κήπος με τις αυταπάτες («Ύψιλον», 1995)

Μεταφράσεις

• Ζαν Ζιρωντού: «Νεράιδα – Ονειρόδραμα σε τρεις πράξεις» (Εταιρία Σπουδών Σχολής Μωραΐτη, 1973)
• Μπέρτολτ Μπρεχτ: «Ο κύκλος με την κιμωλία» (Εταιρία Σπουδών Σχολής Μωραΐτη, 1974)
• Δεύτερη Γραφή («Ικαρος», 1976)
• Σαπφώ (1976)
• Η Αποκάλυψη του Ιωάννη («Υψιλον», 1985)

Ο Οδυσσέας Αλεπουδέλης χρησιμοποίησε ψευδώνυμο για το λογοτεχνικό έργο του, επειδή ήθελε να αποστασιοποιηθεί από το οικογενειακό του επίθετο, το οποίο ήταν «συνυφασμένο με ό,τι εγώ μισώ στη ζωή, το πρακτικό δηλαδή πνεύμα, την εμπορική πίστη, τον άκρατο ωφελιμισμό». Το λογοτεχνικό ψευδώνυμο Ελύτης μπορεί να προέρχεται από τον συνδυασμό της συλλαβής «ελ», αρχικής σε ονόματα σημαδιακά, όπως Ελλάδα, Ελπίδα, Ελευθερία, Ελένη, με τη γενική τοπωνυμική κατάληξη των ελληνικών ονομάτων ανάλογα με το «Πολίτης», όπως προτείνει ο ελληνιστής Κίμων Φράιερ. Παλαιότερα οι φίλοι υποστήριζαν τρεις εκδοχές του ψευδωνύμου Ελύτης: το όνομα Eluard (Ελιάρ) και τις λέξεις elite (ελίτ) και αλήτης.

 

Πηγή: https://www.sansimera.gr/biographies/557

© SanSimera.gr